Son Güncelleme:
Akademik personelin yıllık performans değerlendirmesi araştırma, eğitim ve topluma hizmet fonksiyonları itibarı ile yapılır. Araştırma üretkenliği bibliometrik veri kullanılarak göreceli kolay değerlendirilir. Yine de sadece sayısal verilerle kıyaslama yapmanın riskine dikkat etmek gerekir.[i] Eğitim-öğretimin değerlendirilmesi her zaman daha zor ve tartışmalı olmuştur. Genelde üç farklı kaynak kullanılmalıdır:
- Öğrenci değerlendirmesi: anket. “Öğrenci eğitim-öğretim deneyiminin değerlendirilmesi / Öğrenci ders ve öğretim üyesi anketi” bölümünde bu konu açılmıştır.
- Meslektaş-akran değerlendirmesi/peer observation, peer review: ders izleme. Bir öğretim elemanının diğer bir öğretim elemanının dersine girerek önceden üzerinde anlaşılmış hususları izlemesi ve bulgularını meslekdaşı ile paylaşması yöntemidir. Hem ders verenin hem de öğrencilerin izlenmesi ile etkin öğrenmenin gelişmesine yönelik önemli saptamalar olabilir. Bazen öğretim elemanları farkında olmadan öğrencileri konu dışına çekecek hareketler yapmakta (kravat ile oynamak, örneğin, rapor edilmiş bir vakadır), bazen ses tonları, bakış yönleri, tahtayı veya projeksiyon cihazını kullanmaları, vb hususlarda gelişmeye açık yönleri bulunmaktadır. Dersten sonra izlemeye gelen meslektaş/ akran ile bir arada dersi değerlendirmek, benzer işi yapan farklı birinin tavsiyelerini almak akılcı bir uygulamadır. (Normalde iş dünyasında değerlendirme, akıl verme, danışmanlık ücrete tabi bir hizmettir.) İzleyecek akranın seçiminde bazı gerginlikler olabilir. Akranın üst yönetimce seçilmesi bazen kontrol, teftiş olarak algılanıp rahatsızlık yaratabilmektedir. Başlangıçta değerlendirilen öğretim elemanının da seçimde tercihinin alınması bu rahatsızlığı azaltabilir. Temelde bu kültürün ülkemizde yerleşik olmaması nedeniyle yeni, değişik uygulamaya reaksiyon olabilir. Yönetimin ders izlemenin amacı dışında kullanılmayacağı, meslektaş değerlendirmesini uygulayan akademisyenlerin kazançlı çıkacağı hususunda teminatı şarttır. Meslektaş değerlendirmesi ile ilgili çok sayıda İngilizce kaynak bulunabilir (örneğin, POTA Handbook RIT).
Meslektaş değerlendirmeleri süreç odaklı (formative) veya sonuç odaklı (summative) olabilmektedir[ii]. Süreç odaklı uygulamalarda sadece izlenen öğretim elemanına bilgi aktarılarak kendini geliştirmesine destek olmak esastır. İşbirliği anlamındadır ve uygulama grupları (communities of practice) oluşturmada etkili olmaktadır. Sonuç odaklı uygulamalar yükselme süreci gibi kurumsal standartların uygulandığının kontrolü anlamındadır. Kuralları önceden net olarak paylaşılmış, gayet şeffaf yürütülen bir uygulama olmak zorundadır. Kurumdaki güven kültürünü heba etmemek gerekir.
Meslektaş değerlendirmelerinin değerlendirilen kadar değerlendiren için de faydalı olduğu saptanmıştır. Kendi uygulamalarını kıyaslayarak, yeni fikirleri kullanarak değerlendirenin kendi öğretme tarzını, yöntemini geliştirmesi sıkca karşılaşılan bir durumdur (başkasına anlattığınız konuyu sizin daha iyi anlamanız gibi). İlave bir avantajı öğretim elemanlarının pedagojik değerlendirme kapasitesinin yüksek olması nedeniyle meslektaş değerlendirmelerinin öğrenci değerlendirmelerine göre daha önemli hususlara (pedagojik yaklaşımlara) değinebilmeleri, dolayısıyla daha hızlı gelişmeyi tetiklemeleridir. Öğrenci anketlerinin radikal sorunları hemen haber vermesine karşın, geliştirme, iyileştirme anlamında, birkaç kez öğrencilerin benzer görüşü dile getirmesi beklendiği için yavaş etki ettiği görülür.
- Kendi (öz) değerlendirme: portfolyo hazırlama. Eğitim-öğretim ile ilgili olarak öğretim elemanının kendi performansını değerlendirmesi, buna yönelik bir dosya hazırlayarak ne yapmak istediğini, ne kadar başarabildiğini, eksik veya fazlaları, örnek ve kanıtları ile beraber sunması beklenmelidir. Bunu yaparken kendini mevcut standartlara, kurumsal beklentilere veya evrensel kaliteli eğitim göstergelerine göre (hangisi varsa) değerlendirmelidir. Bu sayede üç değişik kaynaktan (öğrenci- meslektaş/ akran- kendisi) gelen bilginin karşılaştırılması, birbirini tamamlaması ve sağlıklı sonuç çıkarılması mümkün olacaktır.
Eğitim değerlendirmesinin farklı bir boyutu ders kazanımları ve program çıktılarının ne derece başarılı olduğunun izlenmesidir. Her öğretim elemanı yarıyıl sonunda verdiği ve sorumluluğunu taşıdığı derse ait kazanımların o yarıyıl itibarı ile hangi seviyede aktarıldığını, bu yargıyı destekleyen kanıtları, öngörülen başarı seviyesi yakalanmamış ise nedenleri ve nasıl telafi edileceğini bölüm başkanına bildirmek durumundadır; benzer şekilde program çıktılarının izlenmesinde görevli olduğu performans değerlendirmesine katılması beklenir (portfolyo içeriği?). Bu çıktı temelli izlemelerin raporlanması, yani ilgili akademik personelin çıktılar temelinde başarısının kayda geçmesi bölüm başkanlığı görevleri arasındadır. Başka bölüm öğrencilerine sunulan servis derslerinin ve seçmeli derslerin kazanımları ve program çıktılarına katkısı özellikle ilgi ve koordinasyona muhtaçtır.
Ders profili ve beraberinde sınavlar ve öğrencilere geri bildirimler değerlendirilmelidir. Ders profili tasarımın bütün bileşenlerini içerdiği için “gerçekleşen” ile karşılaştırılmak durumundadır. Sınavlar ve sınavlara bağlı düzeltme ve düşülen notlar gerçekleşmenin önemli bir kanıtıdır (portfolyo içeriği?).
Bunlara ek olarak, teknoloji kullanım verileri, varsa, akademik danışmanlık, tez yönetimi ve program/ müfredat/ ders geliştirme etkinlikleri, program çıktılarını kıyaslamak üzere paydaş/ mezun görüşleri değerlendirmeye katılmalıdır (portfolyo içeriği?).
Bölüm başkanı ve/veya dekanın öğretim performansı sürekli düşük olan öğretim elemanlarını takip ediyor olması ve uyarması görev tanımı içinde bulunmalıdır. Kişinin bağlı bulunduğu yönetici görüşü, bunun yanında eğitim-öğretimi geliştirme yönünde kurs/ ders alması, projeler yürütmesi, meslektaşları eğitmesi gibi etkinliklerin değerlendirilmesi kapsanmalıdır.
[i] Agreement on Reforming Research Assessment, 20 July 2022
[ii] Harrison, R. ve diğerleri (2022) “Evaluating and enhancing quality in higher education teaching practice: a meta- review”, Studies in Higher Education, 47:1, 80-96
