Öğrenci eğitim-öğretim deneyiminin değerlendirilmesi

Son Güncelleme: 07/04/2023

Öğrenci ders ve öğretim üyesi anketi:

Her yarıyıl sonunda öğrencilerin dersleri ve dersi veren öğretim üyesini değerlendirdiği anket uygulaması çok yaygındır ancak etkisi tartışmalıdır. Doğal olarak bu anketleri güvenilir bilgi içerecek şekilde yapmak, sonra da bu bilgilerden yararlanmak durumundayız. En kritik husus öğrencilerin anket uygulamasına ve bunun getireceği iyileşme adımlarına inanmalarıdır. Anketten hayır beklemeyen öğrenci gelişi güzel cevaplarla sistemi yanıltır. Anketlere katılım oranı ve gerçekten dersi izlemiş, mesajı olan öğrencinin katılımı dikkate alınmalıdır. Bu nedenle anket sonuçlarının kamuoyuna açık olarak ilan edilmesi, en azından iç portallerde paylaşılması çok önemlidir. Anketin amacı her öğretim üyesinin kendini biraz daha geliştirmesi olmalıdır. Anket soruları çok farklı konuları kapsadığı için skorun toplanmasının fazla anlamı yoktur. Her soru ayrı ayrı değerlendirilir. Ülkemizde kamuoyu veya hizmeti alanların gücü pek önemsenmez; anket sonuçlarına göre yönetimin tedbir alması düşünülür. Halbuki daha etkili ve zarif yöntem şeffaf olarak bilginin paylaşılması ve tüm ilgili paydaşların ölçülü geri bildirim yöntemleri ile iyileşme adımlarına katkı vermesidir. Ancak doğal çevre baskısı ve kurumsal kalite güvence prosedürlerinin sonuçsuz kaldığı durumlarda yönetici müdahalesi gündeme gelmelidir. Anketlerin etkili olduğuna dair kanaat oluşması, anket uygulamasının doğru zamanda (bitirme sınavları arasında değil, habersiz, geçiştirme yaklaşımı ile değil, tüm soruları önceden tartışarak, yapılacağı günü defalarca hatırlatarak, yarıyılın son haftasına denk getirerek) ; doğru yöntemlerle (öğrencinin 10-15 dakikasını ayırmasını garanti ederek, özgür ifade fırsatını yaratarak, görüşlerin tamamen anonim kalacağının garantisini vererek, serbest stil-anket dışı katkı fırsatı tanıyarak, dersteki not ile (çift yönlü) ilişkilendirme ihtimalini sıfırlayarak) yapılması, ilan edilen sonuçların ilgili öğretim üyesi, bölüm, fakülte tarafından değerlendirilmesi ve Senato seviyesinde irdelenip sahiplenilmesi  kurumun eğitim-öğretim faaliyetlerine verdiği önemi gösterir. Bu anket uygulamasının adımları, sonuçlarının analizi ve takip eden iyileştirme yöntemleri (çevrimin kapatılma eylemi) yazılı olarak kurumsal kalite güvence sisteminin parçası olmalıdır. Anket uygulamasının kanıtları ( yol açtığı iyileşme adımları) kurumsal hafızaya kaydedilmelidir.

Anket uygulamasının ayrıntıları ülkemizde genelde bilinir ancak sonuçlarının değerlendirilmesi ve kullanılması pek yerleşmiş değildir. Sonuçlardan öğretim üyelerinin kendilerinin ders çıkarmaları dışında ancak çok belirgin hataların, aşırı yanlış davranışların saptandığı bilinmektedir. Halbuki sistematik ve doğrudan bilgi almanın değerli bir aracıdır ve kalite güvencesi yanında kalitenin iyileşmesi, gelişmesi için kullanılmalıdır. Anket sonuçlarının analizi uzmanlık gerektirir. Yorumlanması, benzer durumlarla kıyaslanması, aykırı sonuçların irdelenmesi lazımdır. Öğrenme zor bir süreçtir ve bazı zorlayıcı deneyimlerin kıymetinin ileride meslek yıllarında anlaşıldığı hatırlanmalıdır.

 

Ders ve öğretim elemanı anketi ile genel memnuniyet anketinin karıştırılmaması gerekir. Anket soruları tepeden empoze edilmeyip, öğrenci grubuna yerel koşulları dikkate alacak şekilde danışılması önerilir. 2011 Zineldin çalışmasında, en kritik on konunun sınıfın temizliği; tuvaletlerin temizliği; öğretim elemanlarının beceri ve bilgi düzeyi; öğretim elemanlarının nezaketi; öğretim elemanlarının fiziksel görünümleri; öğretim elemanlarının öğrenci ihtiyaç ve sorularına cevap verme yeteneği; yemekhanenin temizliği; sınıfın fiziksel görünüşü; asistanların nezaketi; kampus genelinde öğrencilerin hissettiği güvenlik algısı olduğu saptanmıştır.

 

Anketle beraber bir iyileşme süreci yoksa değeri sıfırdır.

 

Tüm eğitim anketleri (NSSE/NSS):

Ders bazında her yarıyıl yapılan öğrenci anketleri dışında tüm eğitim kalitesinin , diploma programı kazanımlarının,  öğrenme fırsatları ve  kaynaklarının, öğrenci katılımının izlendiği ve mezuniyet aşamasında uygulanan merkezi veya kurumsal öğrenci geri bildirimleri ülkemizde pek yoktur. Burada değinilmek istenen ABD’de National Survey of Student Engagement (NSSE), Birleşik Krallık’da National Student Survey (NSS) olarak bilinen uygulamalardır. Bu uygulamalar 2003 yılından beri soru setindeki ufak değişikliklerle devam etmektedir. Örnek olarak ABD uygulamasının altı sorusu (toplam 39 sorudan) aşağıda gösterilmiştir. Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere, bu sorularla verilen eğitimin genel unsurları izlenmektedir.

NSSE’den örnek sorular:

1. Bu eğitim-öğretim yılında, aşağıdakileri hangi sıklıkla yaptığınızı belirtin (çok sık/ sıkça/ bazen/ hiç):

• sınıfta soru sordun mu veya sınıftaki tartışmalara katıldın mı?
• iki veya daha fazla makale veya ödev taslağını teslim etmeden önce hazırladın mı?
• okuma veya yazma ödevlerini tamamlamadan sınıfa geldin mi?
• bir sanat sergisi, oyunu veya sahne sanatı etkinliğine (dans, müzik) gittin mi?
• başka bir öğrenciden ders konusunu anlamak üzere yardım istedin mi?
• başka öğrencilere dersin bir konusunu izah ettin mi?
• sınavlara ders konularını başka öğrencilerle çalışarak veya tartışarak hazırlandın mı?
• başka öğrencilerle ders projeleri veya ödevleri üzerinde çalıştın mı?
• sınıfta bir sunum yaptın mı?

  2. Bu eğitim-öğretim yılında, aşağıdakileri hangi sıklıkla yaptığınızı belirtin (çok sık/ sıkça/ bazen/ hiç):

• değişik kaynaklardan alınan fikirleri veya bilgileri bütünleştirerek bir makale veya proje haline getirdin mi

• bir dersin parçası olarak toplumsal hizmet projesinde çalıştın mı?
• yazılı ödevde veya sınıf tartışmasında değişik perspektifleri (değişik etnik köken, din, politik görüş, erkek-kadın farkı) dile getirdin mi?
• kendi görüşünün güçlü ve zayıf yönlerini bir konu veya vaka özelinde inceledin mi?
• onun perspektifinden nasıl göründüğünü hayal ederek başka birinin görüşünü daha iyi anlamaya çalıştın mı?
• bir kavramı veya vakayı anlama şeklini değiştiren birşey öğrendin mi?
• aldığın derslerdeki fikirleri geçmiş deneyimine ve bilgine bağladın mı?

 3. Bu eğitim-öğretim yılında, aşağıdakileri hangi sıklıkla yaptığınızı belirtin (çok sık/ sıkça/ bazen/ hiç):

• kariyer planını bir öğretim üyesi ile konuştun mu?
• bir öğretim üyesi ile ders konuları dışında başka etkinliklerde (komisyon.oryantasyon, öğrenci yaşam etkinlikleri, vb) çalıştın mı?
• ders konularını, fikirleri veya kavramları bir öğretim üyesi ile ders dışında tartıştın mı?
• akademik performansını bir öğretim üyesi ile konuştun mu?

 4. Bu eğitim-öğretim yılında, aldığın dersler aşağıdaki bilişsel faaliyetleri ne kadar vurguladı (çok fazla, oldukça, bazen, çok az)?

• Fikir, bilgi veya deneyimleri yeni, daha karmaşık yorumlara ve ilişkilere çevirmek, sentezlemek .
• Bir vakayı veya durumu derinlemesine incelemek ve onu bileşenlerine ayırmak gibi bir fikir, deneyim veya teorinin temel öğelerini analiz etmek.
• Başkalarının veriyi nasıl topladığını, yorumladığını ve sunuçlarının güvenilirliğini değerlendirmek gibi bilgi, sav veya metodların değeri hakkında yargıya varmak.
• Teori veya kavramları pratik problemlere veya yeni ortamlara uygulamak.
• Ders ve okuma parçalarındaki gerçekleri, fikirleri veya metodları hemen aynı formda tekrarlayabilecek şekilde  

5. Bu eğitim-öğretim yılında, aşağıdaki gruptan insanlarla ne kadar konuşma/ tartışma olanağın oldu (çok sık/ sıkça/ bazen/ hiç) ?

•  Senden farklı etnik kökenli insanlar
• Senden farklı ekonomik çevreden gelen insanlar
• Senden farklı dini inanç sahipleri
• Senden farklı politik görüşte olanlar 

6. Bu kurumdaki tecrüben aşağıdaki alanlardaki bilgi, beceri ve kişisel gelişimine ne kadar katkı sağladı (çok fazla, oldukça, bazen, çok az)?

•  Etkin ve açık,anlaşılır yazmak
• Etkin ve açık,anlaşılır konuşmak
• Eleştirel ve analitik düşünmek
• Sayısal ve istatistiksel bilgiyi analiz etmek
• Meslek veya iş ile ilgili bilgi edinmek
• Başkalarıyla etkin çalışmak
• Kişisel değerler ve etik kurallarını geliştirmek veya netleştirmek
• Başka geçmişleri/ tercihleri olan insanları(ekonomik, etnik, politik, dini, ulusal,vb)anlamak
• Karmaşık gerçek dünya problemlerini çözmek
• Bilgili ve aktif bir vatandaş olmak

 

NSS soruları daha kısa ve yalındır. Örnek olarak, toplam 27 sorudan 17si aşağıda verilmektedir:

 Öğretme süreci

1. Öğretim elemanları konuları iyi açıkladı.
2. Öğretim elemanları alanı ilgi çekici yaptı.
3. Program zihin açıcı idi.
4. Program beni en iyi performansımı sergilemem için zorladı.

 

Öğrenme fırsatları

5. Programın yeni fikirleri veya derin kavramları keşfetmem için bana fırsat verdi.
6. Programım bana farklı konulardan bilgi ve fikirleri bir araya getirme fırsatı verdi.
7. Programım bana öğrendiklerimi uygulama fırsatı verdi.

 

Ölçme ve geri bildirim

8. Ölçme ve değerlendirmede kullanılan ölçütler en baştan açık ve netti.
9. Ölçme ve değerlendirme adildi.
10. Sınav ve ödevler zamanında geri verildi.
11. Çalışmalarımla ilgili yararlı bildirimler aldım.

 

Akademik destek

12. İhtiyacım olduğunda öğretim elemanına erişebildim.
13. Programımla ilgili yeterli tavsiye ve rehberlik aldım.
14. Programımla ilgili tercihler yapmam gerektiğinde etkili danışmanlık aldım.

 

Organizasyon ve yönetim

15. Programım iyi düzenlenmişti ve düzgün çalıştı.
16. Zamanlama bana uygundu.
17. Program ve öğretim ile ilgili değişiklikler zamanında duyuruldu.

 

Benzer standartlaştırılmış testler Avustralya, Yeni Zelanda ve İrlanda yükseköğretim sistemlerinde de kullanılmaktadır.

Bunların dışında, özellikle ABD’de standartlaştırılmış testler uygulanarak üst seviye becerilerin (eleştirel düşünce, problem çözme, iletişim gibi) izlenmesi; 1.sınıftan 4.sınıfa kadar lisans eğitimindeki katma değerin izlenmesi (Collegiate Learning Assessment, örneğin)  denenmektedir (Value added in HE. 2013).