Son Güncelleme:
Gelişmiş yükseköğretim sistemlerinde kaliteli eğitim-öğretim (eğitimin üniversitelerin öncelikli görevi olarak kabul edilmesi, öğretim elemanlarının öğretme becerilerinin geliştirilmesine yönelik yapılanma ve süreçlerin benimsenmesi, öğrenci merkezli eğitim yaklaşımının kurum politikası olarak sahiplenilmesi, ‘öğrenme çıktıları- müfredat- ders verme yöntemleri- ölçme ve değerlendirme- gerçekleşen çıktıların izlenmesi’ zincirinin her bir halkasının mükemmelleştirilmesi, dijital teknolojinin sunduğu imkanları kullanarak öğrencilere sunulan öğrenme fırsatlarının geliştirilmesi, eğitim-öğretim performansının tanımlı ve sistematik yöntemlerle değerlendirilmesi, kaliteli eğitim için mali imkanların, fonların seferber edilmesi) son 10 yılda giderek artan tempoda, tüm ülkelerde yayılmaktadır.
ABD’de, verilen ücretin alınan eğitime değmesi, daha kaliteli öğretim, şeffaf yapı ve kazanımlar temelli akreditasyon arayışları vardır. Tüm kurumsal akreditasyon süreci eğitim ve çıktıları odaklı yenilenmektedir. Birleşik Krallıkta “Öğretimde Mükemmellik Çerçevesi” yaklaşımı görülmektedir. Avrupa’da eğitim-öğretimi destekleyen süreçler hızla çoğalmaktadır. Ülkemizde giderek daha kötüleşen eğitim-öğretim süreci yükseköğretime talebin kitlesel karakteri ve derse gelen öğrenci yelpazesinin çok geniş olması nedeniyle iyice çıkmaza girmiş bulunmaktadır. Kaliteli eğitim- öğretim seferberliğine ihtiyaç gelişmiş ülkelerdekinden daha fazladır. Ülkemizde lise ve altı kademelerin mezunları arasındaki işsizlik oranı ile yükseköğretim mezunlarının işsizlik oranının aynı (%14) olması zaten üniversite eğitiminin işe yaramadığını göstermektedir. Hatta ‘uzun süredir işsiz olanlar’ oranı yükseköğretim mezunları arasında daha yüksektir.
Avrupa genelinde ulusal gelişmeler 2022 EUA raporuyla özetlenmiştir[i]. Bu gelişmeler, şu başlıklarda toplanmaktadır:
- Ulusal girişimler (yasal düzenlemeler, projeler, ulusal kalite güvencesi çerçevesi olarak)
- Destek yapıları (sistem genelinde etkin eğitim-öğretimi, inovasyonu destekleyen yapılar, örneğin Almanya’da 2021de İnovasyon Destek Kurumu/ Stiftung Innovation in der Hochschullehre; İrlanda’da 2018de Ulusal Forum/ The National Forum for the Enhancement of Teaching and Learning in Higher Education; Norveç’te 2021de Directorate for Higher Education and Skills; Birleşik Krallık’ta 2018de Advance HE destekler vermeye başlamış; kurumlar özelinde de eğitimcinin eğitimi merkezleri (öğretme öğrenme merkezleri) kurulmuştur.)
- Kurumlararası işbirliği (uluslararası ağlar ve projeler şeklinde, açık eğitim kaynakları olarak, ulusal fonların desteklediği işbirlikleri, Avrupa Üniversiteleri Girişimi olarak)
- Öğretim elemanı pedagojik gelişimi (sistem olarak yasal düzenleme ve tanınma; ayrıca, tek tek yükseköğretim kurumlarının aktif rol alması şeklinde ele alınmaktadır —incelenen 30 ülkenin 28’inde pedagojik gelişim kursları, dersleri sunulmaktadır)
- Eğitim-öğretim liderliği (öğrenme ekosistemi olarak tariflenen, artık sadece sınıfta, öğreten ile öğrenen arasındaki ilişki ile sınırlı olmayan eğitim-öğretimi genel sahiplenme örgütlenmesi yeni gelişmekte olan bir kavram olarak sunulmaktadır. Eğitim faaliyetinin rutin yönetimi yanında yaratıcı öğretim yöntemlerinin yayılmasının, öğretim elemanlarının motivasyonunun ve bilinçlenmesinin, kısaca kaliteli eğitimin, sorumluluğunu taşıyan pozisyonlar, yer yer ulusal girişimlerle desteklenen eğitim-öğretim liderliği kursları vurgulanmaktadır.)
Ulusal, merkezi sahiplenmenin olmadığı ülkelerde değişik aktörler (üniversiteler arası ağlar, kalite güvencesi kurulları, vakıflar, dernekler,vb.) rol almakta, projeler eliyle veya kurumsal akreditasyon sürecinde daha ısrarlı bir tavır ile kaliteli eğitim-öğretim seferberliği yürütülmekte, ulusal desteğin mali ve organizasyonel yönü öne çıkmaktadır.
Birleşik Krallık’da 2017’de başlamış olan Öğretimde Mükemmellik Çerçevesi (TEF, Teaching Excellence Framework) aşağıdaki amaçlara yöneliktir:
- öğrencilerin nerede ve ne eğitimi alabileceklerinin bilgisinin şeffaflaşması,
- öğretimin saygınlığının artması,
- kaliteli öğretimin tanınması ve ödüllendirilmesi ,
- iş dünyasının ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilmek,
- üniversite fonlarının eğitime bağlı olduğunu vurgulamak.
Araştırmada Mükemmellik Çerçevesinin (REF, Research Excellence Framework) ikiz kardeşi olan ve lisans eğitimini ve lisans öğrencilerini dikkate alarak, iki açının (öğrenci deneyimi ve öğrenci kazanımları) değerlendirildiği, bu iki açının ortak sonucuna göre, minimum koşulların üzerindeki artan mükemmellik için bronz- gümüş- altın derecelerinin verildiği, minimum koşulların altında kalanlar için derecelendirme yapılmayıp ‘iyileştirme gerekli’ sonucunun kullanıldığı bu uygulama Birleşik Krallığın eğitim öğretime verdiği değer olarak lanse edilmektedir[ii]. Karmaşık bir hazırlanma ve değerlendirme sürecini içermektedir (OfS web sayfasında tüm ayrıntılar bulunabilir); dereceler dört yıl için geçerlidir.
Kaliteli eğitimin en önemli bileşenleri ‘öğrenci merkezli eğitim’, ‘kalite güvencesi uygulamaları’ ve ‘öğretme öğrenme merkezleri’ olmaktadır; bunlar bu web sayfasındaki diğer yazılarda kapsanmıştır. Burada bu bileşenlere girmeksizin genel yaklaşımlar dikkate getirilmektedir.
Kaliteli eğitimin gerçekleşmesini izlemek ayrıca bir seferberlik gerektirmektedir. OECD/IMHE kaliteli eğitim projesi sonucunda yayınladığı kılavuz (Fostering Quality Teaching 2012)[iii] ile kurumlara kendi pozisyonlarını değerlendirme imkanını sunmaktadır. Bu kılavuzda,
- Kaliteli eğitim farkındalığı,
- Mükemmel öğretim elemanı yetiştirilmesi,
- Öğrencileri kazanmak (onların katılımını sağlamak),
- Dönüşüm ve kaliteli eğitim için etkili organizasyon,
- Kurumsal politikaların kaliteli eğitimi desteklemesi,
- Yenilikçi yöntemlerle dönüşüm,
- Etkinin ölçülmesi,
başlıkları altında zorluklar, politikalar ve uygulamalar derlenmiş, takip eden sorularla kurumların her başlık içinde kendilerini değerlendirmelerine fırsat tanınmıştır. Hem bilgilenmek açısından, hem de anket olarak kullanmak için değerli bir kaynaktır.
OECD çalışmasına benzer olarak, Öğrenme Çıktılarının değerlendirilmesine yönelik sorular ve anketler içeren bir diğer kaynak, “Assuring Quality”[iv] adı ile New Leadership Alliance tarafından geliştirilmiştir. 29 kriter eşliğinde 137 sorudan oluşan bu çalışma kurumun kendini değerlendirmesi ve eksiklerini farketmesi için değerli bir kaynaktır.
[i] EUA (2022), National Developments in Learning and Teaching in Europe: A report from the Leadership and Organisation for Teaching and Learning at European Universities (LOTUS) project, Zhang,T.
[ii] Gunn, A. (2018) “Metrics and methodologies for measuring teaching quality in higher education: developing the Teaching Excellence Framework (TEF)”, Educational Review, Vol. 70, NO. 2, 129–148.
[iii] OECD (2012), Fostering Quality Teaching in Higher Education: Policies and Practices, An IMHE Guide for Higher Education Institutions, Henard, F. ve Roseveare, D.
[iv] Assuring Quality: An Institutional Self-Assessment Tool for Excellent Practice in Student Learning Outcomes Assessment (2012) New Leadership Alliance.
